همه گیری ها چطور به سرانجام می رسند؟ - مجله خبری تیرول

بشر در حال حاضر گرفتار یکی از همه گیری های بی نظیر در چند دهه گذشته است. با این که خیلی ها به واکسن امید بسته اند، اما حقیقت این است که خیلی از عفونت هایی که اجدادمان را گرفتار کردند هرگز ما را رها ننموده اند.

طاعون خیارکی- بیماری ویرانگری که هنوز با ما است

سه مورد شیوع عمده، اولین بار در 541 میلادی. در قرون وسطی، یعنی 60 نسل پیش، اقوام مختلف چندین بار شاهد شیوع طاعون خیارکی بودند. باکتری این بیماری ویرانگر یا توسط کک هایی منتقل می گردد که روی بدن موش زندگی می نمایند یا به وسیله ترشحات تنفسی افراد مبتلا.

باکتری یرسینیا پستیس در میان برخی از انواع جوندگان در چرخش است

این باکتری در یک دوره دو هزار ساله جان صد ها میلیون نفر را گرفت. شیوع طاعون سیاه بین سال های 1353-1346 میلادی مرگبارتر از دیگر موارد شیوع این بیماری بود. طاعون جان میلیون ها نفر را گرفته است، اما امروزه افراد کمی را می کشد.

توجه: افزایش قابل توجه جمعیت جهان طی سالیان به این معنی است که تاثیر بیماری های تاریخی به خاطر کمتر بودن جمعیت بسیار بیشتر بود.

گمان می رود این بیماری که به ورم و عفونت غده های لنفاوی منجر می گردد انتها با قرنطینه سختگیرانه و بهبود شرایط بهداشتی و عوامل دیگر مهار شد. اما استیون رایلی، استاد پویایی شناسی بیماری های واگیردار در امپریال کالج لندن، می گوید که هیچ کدام از این اقدامات بدون درک درست از شیوه شیوع بیماری ممکن نبود و این مساله امروز هم جنبه حیاتی دارد.

او می گوید وقتی مطلع می شوید، و این مطلعی را منتقل می کنید، آن وقت است که می توانید تمهیدات لازم برای کند کردن شیوع بیماری را در نظر بگیرید. با این حال موارد ابتلا به طاعون هنوز هم پیدا می گردد - برای مثال در مغولستان داخلی در ماه ژوئیه سال جاری همچنان ممکن است به آن دچار شوند.

اما تعداد موارد ابتلا کم است و امروزه می توان این بیماری را با آنتی بیوتیک با موفقیت درمان کرد.

آبله - ویروسی که توسط علم نابود شد

چند مورد شیوع عمده، نخستین مورد ثبت شده در 1520 میلادی. صد ها سال بعد، اجداد ما با شبح آبله روبه رو شدند.

این بیماری که ناشی از ویروس واریولا است یکی از کشنده ترین ها محسوب می گردد. آبله باعث تشکیل جوش هایی پر از مایع در سراسر بدن می شد و در اوج خود حدود 30 درصد مبتلایان جان خود را از دست می دادند. بیماری می تواند به وسیله ترشحات بینی و دهان یک بیمار یا جوش هایش منتقل گردد.

ویروس واریولا هیچ میزبانی در بین حیوانات ندارد

آبله نیز مانند طاعون باعث مرگ صد ها میلیون نفر شد - تنها 300 میلیون نفر در قرن بیستم. آبله حداقل جان 350 میلیون نفر را گرفت - امروز دیگر کسی نمی میرد.

اما به مدد واکسنی که در سال 1796 توسط ادوارد جنر، پزشک بریتانیایی، ساخته شد و کوشش های جامعه علمی، این بیماری کاملا نابود شده است -، اما حدود دو قرن زمان برد. آبله همچنان تنها بیماری انسانی است که به این شیوه ریشه کن شده است. به نظر پروفسور رایلی این یکی از بزرگترین دستاورد های بشر است - چیز در حد سفر به کره ماه.

او با اشاره به پولی که جهان به خاطر نبود این بیماری پس انداز می نماید می گوید این شاید بیشترین سودی باشد که در طول تاریخ از یک سرمایه گذاری عمومی عایدمان شده است. ما به خاطر این دستاورد علم دیگر توسط این بیماری تهدید نمی شویم.

وبا - بیماری فراگیر در کشور های فقیر

چند مورد شیوع تا به امروز - همه گیری گسترده در 1817 میلادی. سپس، تنها هشت نسل پیش، اجداد ما و اقوامشان با خطر وبا روبه رو شدند. به گزارش سازمان بهداشت جهانی، این بیماری که ناشی از آب و غذای آلوده است طی هفت همه گیری میلیون ها نفر را کشته است.

باکتری ویبریو کلرا در غذا و آب آلوده یافت می گردد

اما در حالی که بهبود شرایط بهداشتی در غرب خطر این بیماری را برطرف نموده است، در کشور های فقیرتر متداول است و به گزارش سازمان بهداشت جهانی سالانه باعث مرگ 100 تا 140 هزار نفر می گردد. وبا جان میلیون ها نفر را گرفته است و هنوز هم هزاران نفر را می کشد.

پروفسور رایلی می گوید راه غلبه بر وبا (آب) لوله کشی است. اگر لوله کشی به مشکل بر بخورد، می تواند خیلی سریع پخش گردد. به همین خاطر آدمی، بسته به این که کجا زندگی می نماید، هنوز ممکن است به وبا مبتلا گردد و بمیرد، آن هم وقتی که واکسن وجود دارد و درمان بیماری نیز ساده است.

آنفلوآنزا - خطر فصلی

چند مورد همه گیری از قرن نوزدهم تا 2010. بیشتر خانواده ها تجربه چندین مورد همه گیری آنفلوآنزا را هم داشته اند. بزرگترین مورد در اوایل قرن بیستم ثبت شد، وقتی که جد پدری و مادری ما زنده بودند.

همه گیری آنفلوآنزای 1918 که بعضا با نام آنفلوآنزای اسپانیایی نیز شناخته می گردد شدیدترین مورد شیوع این بیماری در تاریخ متاخر بود و به مرگ 50 تا 100 میلیون نفر در جهان منجر شد. دقیقا مثل ویروس کرونا، آن زمان هم قرنطینه و خانه نشینی انتقال بیماری را کند کرد.

همه گیری آنفلوآنزای اسپانیایی ناشی از ویروس H1N1 بود

بعد از دو موج بین سال های 1918 و 1929، سویه H1N1 آنفلوآنزا تضعیف شد و نسخه بی خطر آن هنوز سال به سال در چرخ است.آنفلوآنزای اسپانیایی میلیون ها نفر را کشت - و آنفلوآنزای فصلی همچنان قربانی می گیرد.

توجه: آمار مرگ ومیر فعلی به سویه های آنفلوانزایی مربوط است که با آنفلوآنزای اسپانیایی فرق دارند.

اما همه گیری آنفلوآنزا ادامه پیدا کرد. آنفلوآنزای هنگ کنگی سال 1968 یک میلیون کشته داد و همچنان به صورت فصلی در چرخش است. همین طور آنفلوآنزای خوکی - نسخه ای از ویروس H1N1 - که در سال 2009 حدود 21 درصد جمعیت جهان را مبتلا کرد.

پروفسور رایلی می گوید که آنفلوآنزا همچنان خطر همه گیری دارد، و جزمین، و ما، هنوز ممکن است همه گیری دیگری را که ناشی از چنین ویروس هایی است تجربه کنیم. در عین حال خطر ابتلا به آنفلوآنزای فصلی نیز ما را تهدید می نماید که سالانه صد ها هزار قربانی می گیرد.

اچ آی وی/ایدز - واگیری ادامه دار

از 1981 تا امروز. حدود چهار دهه قبل - والدین ما شاهد شیوع اچ آی وی/ایدز بودند که به توصیف برخی ها یک همه گیری است، اما سازمان بهداشت جهانی از آن به عنوان واگیری جهانی یاد می نماید. ویروس نقص ایمنی انسانی (اچ آی وی) که به وسیله مایعات بدنی منتقل می گردد تا به حال جان 32 میلیون نفر را در سراسر جهان گرفته است.

اچ آی وی به سیستم دفاعی انسان حمله می نماید

پروفسور رایلی می گوید به اچ آی وی می توان به عنوان بدترین ویروس ممکن نگاه کرد، چرا که علائمش بعد از مدتی طولانی بروز می نماید و نرخ مرگ ومیر بالایی هم دارد. دلیل شیوع سریع این ویروس این است که مردم لزوما نمی دانند به آن مبتلا شده اند.

اما پیشرفت در شیوه های تشخیص و کارزار های بهداشت عمومی جهانی که به تغییر رفتار جنسی و افزایش دسترسی معتادان به سرنگ پاکیزه منجر شده است به کاهش سرعت سرایت این ویروس یاری نموده است. با وجود این، آمار سازمان بهداشت جهانی نشان می دهد که در سال 2019 حدود 690 هزار نفر جان خود را به خاطر ایدز از دست دادند.

اچ آی وی/ایدز میلیون ها قربانی گرفته است - و هزاران نفر هنوز می میرند. با وجود این که درمانی برای اچ آی وی وجود ندارد، انسان در صورت زندگی در کشوری با خدمات درمانی خوب و دسترسی به دارو های ضدویروسی می تواند یک زندگی بلند و سالم داشته باشد.

اما اگر در کشوری فقیر زندگی کند و از چنین خدماتی برخوردار نباشد، خطر شاید همچنان او را تهدید کند.

سارس و مرس - ویروس های کرونایی که راحتتر مهار شدند

از 2002 تا 2003 و 2012 تا امروز. دو سه دهه بعد - همزمان با زندگی خود ما - جهان شاهد تهدید سارس و مرس بود. به گفته سازمان بهداشت جهانی، نشانگان تنفسی حاد (سارس) - نخستین همه گیری مرگبار ناشی از یک ویروس کرونا - باعث مرگ بیش از 800 نفر بین سال های 2002 و 2003 شد.

ویروس کرونای سارس در سال 2003 کشف شد

اما در روز های خاتمهی ژوئیه 2003 دیگر هیچ مورد جدیدی گزارش نمی شد و سازمان بهداشت جهانی خبر از خاتمه شیوع جهانی این ویروس داد. چندی بعد نشانگان تنفسی خاورمیانه (مرس) از راه رسید که باز هم ناشی از یک ویروس کرونا بود و جان 912 نفر را گرفت. بیشتر موارد بیماری به شبه جزیره عربستان محدود بوده است.

با این که احتمال ابتلا به این ویروس برای مثال در بریتانیا خیلی کم است، در خاورمیانه همچنان بیشتر است و معمولا از شتر به انسان منتقل می گردد.

سارس جان بیشتر از 800 نفر را گرفته است.لذا، با این که جزمین هنوز ممکن است به مرس مبتلا گردد، احتمال این اتفاق در بیشتر کشور ها کم است

کووید-19 - ویروس کرونای بی سابقه

از 2019 تا امروز. حالا، در دوره زندگی خودمان، با شبح ویروس کرونای جدیدی روبه رو شده ایم که باعث ابتلا به بیماری تنفسی کووید-19 می گردد.

این ویروس کرونای جدید نسخه پیشرفته ویروس سارس 2003 است. بازه گسترده علائم آن - از هیچ تا مرگبار - و نرخ بالای سرایت به وسیله افراد بی علامت یا پیشاعلامت باعث شده است تا از طرف متخصصان یک بیماری بی نظیر لقب بگیرد.

پروفسور رایلی می گوید به همین دلیل خیلی از گروه های جمعیتی نتوانسته اند آن را مهار نمایند.

ویروس کرونای جدید به ویروس سارس 2003 رابطه دارد

تا به حال بیش از یک میلیون نفر جان خود را از دست داده اند، اما آمار نهایی احتمالا خیلی بیشتر خواهد شد. در حالی که کوشش ها برای یافتن واکسن و درمان موثر ادامه دارد، خطر بیشتریت قاطع جمعیت کره زمین را تهدید می نماید. جزمین، مثل ما، هنوز در خطر است.

چه خواهد شد؟

پس ویروس کرونایی که حالا در جوامع ما می چرخد صرفا آخرین حلقه زنجیره ای طولانی از همه گیری ها است که ناشی از عوامل بیماری زای نوظهوری، چون ویروس ها و باکتری ها بوده اند.

توجه: افزایش قابل توجه جمعیت جهان طی سالیان به این معنی است که تاثیر بیماری های تاریخی به خاطر کمتر بودن جمعیت بسیار بیشتر بود.

خاتمه همه گیری فعلی نیز احتمالا توسط ترکیبی از تمهیدات مشابه رقم خواهد خورد. پروفسور رایلی می گوید با این که واکسنی امن و بسیار موثر ممکن است خاتمه بخش بحران باشد، یافتن چنین واکسنی اصلا بدیهی نیست.

شاید مجبور شویم زندگی با این بیماری را بیاموزیم و همزمان نسبت به آن مقاومتر شویم.

او می گوید قطعا تا پنج سال دیگر، بلکه هم خیلی زودتر، یا واکسن خیلی خوبی داریم که در سراسر جهان تجویز می گردد یا اینقدر آزمون و خطا نموده ایم که به اندازه کافی نسبت به آن مقاوم شده ایم و می دانیم که چطور شیوع مجدد آن را در مقیاس کوچک مهار کنیم.

و همانطور که ریشه کنی آبله نشان داد، وقتی جامعه علمی جهان متحد می گردد، می توان کار های بزرگی کرد. با این که ویروس کرونای جدید به خاطر انتقال بی علامت زیادش چالش بسیار سختتری محسوب می گردد، پروفسور رایلی خوشبین است که این کوشش جهانی باورنکردنی بالاخره نتیجه خواهد داد.

او می گوید جهان قبلا هیچ پروژه مشترک مشابهی نداشته است. امیدوارم که بالاخره به یک موفقیت مشترک منجر گردد.

با این حال، بد نیست به خاطر بسپاریم که بیشتر عوامل بیماری زایی که در همه گیری های گذشته جوامع مختلف را ویران کردند هنوز حضور دارند. بحران بالاخره به خاتمه رسید، اما ویروس ها و باکتری ها - و عفونت هایشان - باقی است.