قره کلیسا در آذربایجان غربی، اولین کلیسای جامع مسیحیت دنیا - مجله خبری تیرول

همانطور که گفتیم قره کلیسا در آذربایجان غربی نهاده شده است و اولین کلیسای دنیا در جامعه مسیحیان محسوب می شود؛ به دلیل اهمیت و ارزش تاریخی و معنوی، نام این کلیسا در لیست میراث دنیای یونسکو نهاده شده است. از آنجایی که در این کلیسا یکی از حواریون مسیحی دفن شده است از اهمیت بالایی برخودار است. جمعی معتقدند که قره، پیشوند نام مکان و به معنی بزرگ است. در اینصورت قره کلیسا به معنی کلیسای بزرگ می باشد. این کلیسا در20 کیلومتری شمال شرقی چالدران در کنار روستایی به همین نام واقع شده است. مورخان سدهٔ هشتم هجری به بعد گاهی به مناسبتی یادی از کلیسای تادئوس نموده اند و آن را قراکلیسا نامیده اند. چون قسمت خاوری بنای کلیسا با سنگ سیاه ساخته شده است.

بنابر روایتی که موسی خورنی تاریخی شناس مشهور ارمنیان نموده است، تاریخ ساخت قره کلیسا در آذربایجان غربی به اوایل دوره مسیحیت برمی شود. از همین رو این کلیسا بر روی آرامگاه طاطاوس مقدس که مبشرین دین مسیحیت به شمار می رفته نیز محسوب می شده است. از سال 1243 نام کلیسای طاطاووس مقدس متناوباً در آثار و کتب مختلف، به ویژه مجامع مذهبی ارمنیان به چشم می خورد.

مختصری از تاریخ قره کلیسا در آذربایجان غربی

در طول تاریخ قره کلیسا بارها مورد هجوم قدرت ها و حکومت ها نهاده شد و بعلاوه بلایای طبیعی آسیب های زیادی را به آن وارد ساختند به وسیله افراد خیر یا دولت ها مجددا بازسازی شد. این کلیسا از دو بخش قدیمی سیاهرنگ و بخش تازه سفید رنگ نیز تشکیل شده است که هر کدام برای خود تاریخچه ای دارد. زمانی که برای اولین چنگیزخان مغول بخش وسیعی از قره کلیسا را در حمله خود مورد تخریب نهاده شده است در آن موقع حکومت هولاکوخان این کلیسا را با کوشش خوجه نصیرالدین طوسی مورد بازسازی و بازسازی قرار دادند و بعلاوه بر مبنای کتیبه ای که در کنار محراب بخش قدیمی کلیسا موجود است، که نشان می دهد در قرن 14 میلادی یعنی سال 1391 زلزله شدیدی در این منطقه به وقوع پیوست که موجب تخریب گسترده ای در این کلیسا شد اما مجددا به وسیله فردی به نام اسقف زاکاریا دو تن از برادران او به نام های پطروس و سرکیس در دوره زمانی 10 ساله تعمیر و بازسازی شده و در سال 1401 میلادی بار دیگر درهای کلیسا به روی زائرین گشوده می شود. بعلاوه کلیسا در سال 1691 میلادی با سنگ های سیاه و در سال 1810 میلادی به دستور سیمون بزنونی اسقف ماکو با سنگ های سفید بازسازی شد.

بعلاوه سیمون بزنونی اسقف ماکو نیز دستور داد تخته سنگ هایی از مرمر سفید از منطقه قرخ بولاغ و شاورشان (ماکو) به محل قره کلیسا در آذربایجان غربی حمل شود و در ضلع باختری کلیسای کهن به بازسازی کلیسای قدیمی بپردازند. ساختمان تازهتر کلیسا در دوران قاجار به فرمان عباس میرزای ولیعهد به بخش قدیمی تر الحاق می شود. کلیسای تازه با سنگ های سفید و حجاری هایی بی نظیر، الهام گرفته از کلیسای جامع اچمیادزین ارمنستان که مهمترین و اولین کلیسای ارمنیان می باشد تزیین شده است، هر چند مراحل ساختن این کلیسا به دلیل مرگ عباس میرزا ناتمام ماند.

معماری قره کلیسا در آذربایجان غربی

اگر بخواهیم درباره معماری این کلیسا صحبت کنیم، باید بگوییم که این کلیسای جامع شامل مجموعه ای از فضاهای جانبی، دو حیاط شرقی و غربی و بعلاوه 47 اتاق می شود. هر کدام از این اتاق های مربوط به راهبان، طلبه ها، محققان و نویسندگان آن موقع و بعلاوه اتاق هایی هم به نگهبانان و کتابخانه کلیسا تعلق داشته است.

بخش های دیگر این کلیسا نیز در زیر زمین قرار داشته است که شامل فضاهای کوچکی برای ناهارخوری، آشپزخانه، آسیاب، عصارخانه، دخمه ای برای نگهداری غذا و فضاهای دیگری در حیات جانبی غربی می باشد. بعلاوه اگر به مقطع کلیسای طاطاووس نظری بیفکنیم، تمام بنا به صورت یک ساختمان واحد دیده می شود. برخلاف معابد اولیه ارمنیان که به شکل مربع است، این کلیسا مستطیل شکل است. قسمت شرقی آن با سنگ سیاه ساخته شده و تنها قسمتی است که از زلزله 1391 میلادی محفوظ ماند و شامل محراب و اتاق های جانبی و محوطه جلو محراب و گنبدی کوچک است.

مقبره دختر شاهزاده ارمنی سن و دختر پادشاه ساندوخت به دلیل عقیده اش به مسیحیت به شهادت رسید و بر بالای تپه ای در مجاورت کلیسا نهاده شده است. در محوطه داخلی کلیسا چندین سنگ قبر و نیز یک حوض سنگی وجود دارد و نقش برجسته های فراوانی بر روی دیوارهای بیرونی کلیسا نقش بسته اند. سقف محراب کلیسا نیز با سنگ های مرمر سیاه و سفید به شکل زیبا تزیین شده است. در محوطه داخلی کلیسا در روی دیوار محلی برای روشن کردن شمع وجود دارد.

قسمت های کلیسا: 1- کلیسای اصلی 2- برج ناقوس 3- ورودی 4- برج 5- حیاط شرقی 6- حیاط غربی 7- انبار

ثبت ملی و دنیای قره کلیسا

همانطور که در بالا اشاره کردیم، به دلیل ویژگی های منحصر به فردی که قره کلیسا در آذربایجان غربی دارا هست در سال 1334 در لیست آثار ملی ایران به ثبت رسید. این کلیسا به دلیل آنجه قدیمی ترین برجسته ترین نمادهای معماری ارائه دنیا را در خود حفظ نموده نیز در سال 1387 هم که برابر با سال 2008 میلادی بود به ثبت دنیای هم رسید. مجموعه قره کلیسا، شامل 3 کلیسای اصلی با نام های قره کلیسا یا سنت تادئوس، سنت استپانوس و دزور دزور به عنوان نهمین اثر تاریخی ایران در سی و دومین کمیته میراث دنیای یونسکو در کبک کانادا ثبت دنیای شد. از جمله شاخص هایی که سازمان دنیای یونسکو از آن ها به عنوان دلایل ثبت قره کلیسا در یونسکو یاد کرد نیز عبارت بودند از:

• نشان دهنده تبادل ارزش های بشری در یک بازه زمانی در یک منطقه فرهنگی از لحاظ پیشرفت در معماری یا فناوری، برنامه ریزی شهری یا طراحی چشم انداز است.
• گواهی بی همتا یا دست کم استثنایی بر یک سنت فرهنگی یا تمدن زنده یا از میان رفته می باشد.
• نمونه ای برجسته در معماری یا تکنولوژی است که مرحله مهمی از تاریخ بشر را نشان می دهد.

برترین زمان بازدید از قره کلیسا

برای بازدید از این کلیسا برترین زمان ممکن با توجه به شرایط آب و هوایی که آذربایجان غربی داراست در بین ماه های اردیبشهت تا مهر می تواند برترین زمان برای بازدید از قره کلیسا در آذربایجان باشد.

توجه داشته باشید! که در هفته اول مرداد ماه به قره کلیسا نروید چرا که به دلیل میزبانی از مرنام مذهبی، ورود غیر مسیحیان به آن ممنوع است.

آدرس و اطلاعات بازدید از قره کلیسا در آذربایجان غربی

اطلاعات بازدید

ساعات بازدید: تابستان 9:00 الی 20:00 و زمستان 9.00 الی 17.00

بهای بلیط: اتباع ایرانی 3000 تومان و اتباع خارجی 20000 تومان

آدرس: استان آذربایجان غربی، 20 کیلومتری شمال شرقی چالدران، روستای قره کلیسا

راه دسترسی

به منظور دسترسی به قره کلیسا در آذربایجان 2 راه برایتان وجود دارد:

راه اول که می توان گفت برترین راه ممکن است، این است که از تبریز راستاخودتان را شروع کنید و پس از اینکه از شهرهای مرند و قره ضیاء الدین به شوط رسیدید، با کمی پیشروی در راستا شوط - چالدران و کمی رانندگی سه راهی قره کلیسا را در سمت راست خود خواهید دید.

راه دوم از ارومیه شروع می شود و پس از عبور از شهرهای سلماس، خوی، باید چالدران را پشت سر گذاشت. پس از گذر از چالدران راستا را به سمت شوط ادامه دهید تا به سه راهی قره کلیسا برسید. به یاد داشته باشید راستا خوی به چالدران کوهستانی و خطرناک است و احتیاط زیادی را می طلبد.

• فاصله از مرکز استان و شهرهای اطراف

ارومیه: 275 کیلومتر | تبریز: 270 کیلومتر | شوط: 35 کیلومتر | ماکو: 85 کیلومتر